Havza Rehabilitasyon Projelerinin Öncesi Nedir?

Ülkemizde doğal kaynak kullanımının çok bilinçsiz bir biçimde yürütüldüğü ve bu kaynakların hızla tahrip edildiği artık herkes tarafından uzun yıllardır bilinmektedir. Ormanlarımızın hem alan itibarı ile hem de servet itibarı ile azalmakta olduğu, topraklarımızın şiddetli erozyonun etkisi altında azalmakta olduğu, doğal bitki örtümüzün zedelenmekte, biyolojik çeşitliliğin azalmakta olduğu, meralarımızın ağır ve düzensiz otlatma baskısı altında verimsizleştiği, tarım arazilerimizin de yanlış uygulanan tarımsal sistemler ve tedbirler sonucu verimsizleşmekte olduğu bilinen gerçektir.

Ülkemizin havzalarında su, toprak ve bitki örtüsü kaynaklarını, karşı karşıya bulundukları tehlikeden kurtarmak için çözüm üretmek söz konusu kaynakları gerek kendi aralarında, gerekse kaynakları kullanan nüfus ile dengeli hale getirilmesini sağlamak için yöntemler belirlemek ve uygulama amacı ile projeler hazırlamak zorunluluğu vardır. Bu tür bir çalışmanın temel dayanağı su ve bitki gibi kaynaklar arasında dengeyi gözeten ve bu kaynakların rasyonel bir şekilde kullanımını planlayan ve su havzaları bazında düzenlenen havza amenajmanı planlarıdır. Ancak, ülkemizde kırsal yaşamın ve kırsal faaliyetlerin uzun ve köklü bir geçmişi olmasına rağmen bu faaliyet düzenini ülke çapında organize eden genel bir plan mevcut değildir. Bugüne kadar havza bazında ve havza toplumunun katılımı ile entegre bir biçimde çalışamamanın temel nedeni burada yatmaktadır.

Ülkemizde 1990’lardan önce bütün eksikliklere rağmen Orman Bakanlığı zaman zaman bazı yörelerde havza bazında çalışmayı öngören projeler hazırlamış ve büyük bir kısmını başarı ile uygulamıştır. Bu projelerin başında Tokat Behzat Deresi Erozyon Kontrolu Projesi, Çakıtçayı Erozyon Kontrolu Projesi ve Şiroçayı Erozyon Kontrolu Projesi gelmektedir. 


Şiroçayı Erozyon Kontrolu Projesi; 
Şiro Çayı, Malatya ilinin Pütürge ilçesinde yer alan bir akarsudur. Debisi ve havzası Tohma Çayı'nın yarısı kadar küçüktür. Çevresinde köylerden büyük yerleşim olmadığından suyu yüzmeye elverişlidir ama rafting yapacak derecede bol suyu yoktur. Kendine özgü hamsi büyüklüğünde lezzetli balığı vardır. Fırat Nehri'nden gelen diğer balıklar da bu çayda yaşar. Son zamanlarda aşırı kuraklık ve sulama için Çay'ın kullanılması sonucu kurak zamanlarda Çay neredeyse dere seviyesine kadar çekilir ama Fırat Nehri'yle vuslatını bunlar engelleyemez. 1962-1982 yılları arasında Şiro Çayı havzasında 5500 hektar alanda 15 milyon adet fidan dikilmiştir.

Çakıt Çayı Erozyon Kontrol  Projesi; 
1980 yılı ilkbaharında Seyhan nehrinin bir kolu  olan ve Seyhan baraj  gölüne dökülen Çakıt Çayı taşmış E-5  karayolunu ve  demiryolunu tahrip etmiş. Adana ilini ise tehdit eder konuma gelmiştir.  ÇAKIT ÇAYI PROJESİ Niğde Bor ve Ulukışla ile Adana Pozantı İlçeleriyle 
39 köyü içine alan Çakıt Çayı Erozyon Kontrol  Projesi 1982 yılında uygulamaya başlanmıştır.

TOKAT BEHZAT DERESİ SEL ÖNLEME VE EROZYON KONTROLÜ PROJESİ; 
Orman teşkilatı, erozyon kontrolüne yönelik ilk projeli çalışmasına, 1955’te, Tokat İlinin sel ve taşkınlardan korunması amacıyla başlanmıştır. 1908’de köprülerle birlikte binden fazla ev ve dükkan yıkılmış, 500’ü asker olmak üzere 2000 kişi can vermiştir. Yine Tokat’ta ve aynı nedenlerle, 1949’da 22, 1951’de ise 17 vatandaşımız yaşamını yitirmiştir. Can ve mal kaybına yol açan bu felaketlerden sonra, 1955’de Tokat Behzat Deresi havzalarında erozyon kontrolü çalışması başlamış ve sonuçta sel felaketi tamamen önlenmiştir.