Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Hiyerarşisi ve Öncelikler

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 17 ana amaç belirleyerek, kalkınmanın çok ve çeşitli doğasına ayrıca ihtiyaçlarına işaret eden bir gündem oluşturur.

Bu çerçeveye yakından baktığımızda bir kavramlar piramidi görürüz. Birbirini temellendiren farklı sayıda kavramdan oluşan bu piramit, kavramlar arasında bir hiyerarşiye değil de bir ilişkiselliğe işaret eder.

Kim, Neden Geride Kalıyor?

İnsanlar, kalkınma sürecinden faydalanmak ve kalkınma sürecine katılmak için gerekli olan seçeneklerden ve fırsatlardan yoksun olduklarında geride kalırlar. Bu nedenle, aşırı yoksulluk içinde yaşayan, toplumdaki diğer kişilere göre seçimlerini ve fırsatlarını sınırlayan dezavantajlarla veya yoksunluklarla karşı karşıya kalan herkes "geride bırakılmış" olarak kabul edilebilir.

Ayrımcılık: İnsanlar, cinsiyetin yanı sıra etnik köken, yaş, sınıf, engellilik, cinsel yönelim, din, uyruk, yerli, göçmen statüsü vb. dahil olmak üzere, kimliklerinin (atfedilen veya varsayılan) bir veya daha fazla yönüne dayalı olarak hangi önyargılar, dışlama veya kötü muamele ile karşı karşıyadır?

Coğrafya: İkamet yeri nedeniyle tecrit, güvenlik açığı, eksik veya yetersiz kamu hizmetleri, ulaşım, internet veya diğer altyapı boşluklarına kimler katlanır?

Yönetim: Etkisiz, adaletsiz, hesap sorulamayan veya tepkisiz küresel, ulusal ve/veya yerel kurumlar nedeniyle insanlar nerede dezavantajla karşı karşıya kalıyor? Yetersiz veya adaletsiz yasalardan, politikalardan, süreçlerden veya bütçelerden kimler etkilenir? Kimler kendilerini etkileyen kararların alınması sürecine anlamlı bir şekilde katılamaz?

Sosyo-Ekonomik Durum: Gelir, yaşam beklentisi ve eğitim düzeyi açısından kimler mahrumiyet veya dezavantajlarla karşı karşıya? Kimler sağlıklı kalmak, beslenmek ve eğitim almak için daha az şansa sahip? İşgücü piyasasında rekabet etme şansı daha az olan kim? Kaliteli sağlık hizmeti, temiz su, sanitasyon, enerji, sosyal koruma ve finansal hizmetlerden herkes faydalanıyor mu?

Yaşanan Şoklar ve Kırılganlıklar: İklim değişikliği, doğal afetler, şiddet, çatışma, yerinden edilme, sağlıkla ilgili acil durumlar, ekonomik gerilemeler, ekonomi veya diğer şokların etkileri nedeniyle gerilemelere kimler daha fazla maruz kalıyor ve/veya daha savunmasız?

"Kim, Neden Geride Kalıyor? Beş Temel Faktör" metni UNDP tartışma belgesi ve uygulama çerçevesi olan "Kimseyi Geride Bırakmama" Ne Anlama Geliyor? başlıklı dokümandan alınmıştır.

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarında 5 Öncelik

2030 gündeminin asıl çerçevesi Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'ne ait 5 ana öncelik alanı içinde belirlenir. Bunlar; İnsanlar, Gezegen, Refah, Barış ve Ortaklık.

Bu beş öncelik, hedeflerin ve alt hedeflerin, bütünleşlik ve ilişkili bir yapı içinde olduğunu anlamamıza yarar. Hedefler, bu 5 önceliğe ilişkin gündemi ayrıntılandıran pratik araçlar olarak şekillenir.

İnsanlık için kritik öneme sahip 5 öncelik, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'nin ilan edildiği kararın girişinde şu şekilde yer alır:

"Yoksulluğu ve açlığı tüm şekil ve boyutlarıyla sona erdirmeye, tüm insanların potansiyelini haysiyet ve eşitlik içinde ve sağlıklı bir ortamda gerçekleştirmesini sağlamaya kararlıyız."

1-İnsanlar
Beş öncelikten ilki "İnsanlar" dır. Buna göre sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle insan onuruna yakışır bir yaşam için gerekli asgari nitelikleri herkes için sağlamak, yoksulluğu ve açlığı sona erdirmek, tüm insanların potansiyelini haysiyet ve eşitlik içinde ve sağlıklı bir ortamda gerçekleştirmesini sağlamak hedeflenir.

"Sürdürülebilir tüketim ve üretim de dâhil olmak üzere gezegeni bozulmadan korumaya, doğal kaynaklarını sürdürülebilir bir şekilde yönetmeye ve iklim değişikliği konusunda acil önlem almaya kararlıyız, böylece mevcut ve gelecek nesillerin ihtiyaçları desteklenebilir."

2-Gezegen
Ardından gelecek nesillerin hakları çerçevesinde üzerinde yaşadığımız gezegene karşı sorumluluklarımız hatırlatılır.

Gezegeni bozulmadan korumaya, doğal kaynaklarını sürdürülebilir bir şekilde yönetmeye ve iklim değişikliği konusunda acil önlem almaya yönelik karalılık dile getirilir.

"Tüm insanların müreffeh ve tatmin edici bir yaşam sürmesini ve ekonomik, sosyal ve teknolojik ilerlemenin doğa ile uyum içinde gerçekleşmesini sağlamaya kararlıyız. "

3-Refah
Üçüncü öncelik Kalkınmanın temeli olan müreffeh yaşamın herkes için mümkün olabilmesi için ekonomik, sosyal ve teknolojik ilerlemenin sağlanmasıdır.

"Korku ve şiddetten uzak, barışçıl, adil ve kapsayıcı toplumları teşvik etmeye kararlıyız. Sürdürülebilir kalkınma olmadan barış, barış olmadan sürdürülebilir kalkınma olmaz. "

4-Barış
Elbette korku ve şiddetten uzak, barışçıl, adil ve kapsayıcı toplumları teşvik etme hedefi, sürdürülebilir kalkınmanın en temel önceliklerinden biri olarak dile getirilir.

"Bu Gündemi uygulamak için gerekli araçları, güçlendirilmiş küresel dayanışma ruhuna dayanan yeniden canlandırılmış Sürdürülebilir Kalkınma İçin Küresel Ortaklık aracılığıyla, özellikle en yoksul ve en savunmasızların ihtiyaçlarına odaklanacak şekilde ve tüm ülkelerin katılımıyla, seferber etmeye kararlıyız ."

5-Ortaklık
Tüm bu gündemi uygulamak için gerekli araçlar ise küresel dayanışmaya tüm ülkelerin katılımıyla sağlanmalıdır.

Karşılıklı bağımlılığın bu denli belirleyici olduğu bir dönemde çok sektörlü ve uluslararası ortaklıkları bir öncelik olarak görmeksizin hedeflerin başarılması düşünülemez