Orman geçim kaynakları araştırmalarındaki eğilimler

Son yıllarda orman koruma, sürdürülebilir yönetim ve restorasyonu vurgulayan bir dizi uluslararası politika taahhüdü görüldü. Orman ve ağaç temelli sistemlerin dünyanın çeşitli bağlamlarında insan refahına katkıda bulunma potansiyelinin gösterilmesi, çok sayıda sosyoekonomik, sağlık, kültürel ve manevi faydaya destek olduğunu göstermektedir (Miller ve Hajjar, 2020; Oldekop vd., 2020; Razafindratsima vd., 2021; Miller vd., 2022). Ormana yakın yaşayan insanlar için geçim kaynakları, kalkınma hedefleri veya iklim değişikliğine adaptasyon gibi önemli boyutlardan bahsedilmektedir (Djoudi vd., 2022). Dahası, ormansızlaşmanın, iklim değişikliğinin ve biyolojik çeşitlilik kaybının daha büyük ölçekli, dolaylı ve ele alınması daha zor olan itici güçlerini görmezden gelerek yerel çözümlere vurgu yapma eğilimindedirler (Carmenta vd., 2023; Skutsch ve Turnhout, 2020). Bu nedenle fonlama ve politika çabaları genellikle yerel insanları desteklemekten ziyade onları "düzeltmekle" ilgili gibi görünmektedir. En kötü ihtimalle, birçok düşük ve orta gelirli ülkede yeni orman koruma ve restorasyon çabalarının doğrudan yerinden edilmeye, insan hakları ihlallerine ve hatta ölüme neden olma potansiyeli yüksektir (Schleicher vd., 2019; Erbaugh vd., 2020; Schultz vd., 2022; Akampurira ve Marijnen, 2024).

Örneğin, Kenya'daki yerli Ogiek topluluğunun üyeleri, Birleşik Arap Emirlikleri merkezli bir şirket tarafından desteklenen bir karbon dengeleme projesi kapsamında yakın zamanda Mau Ormanı'ndaki topraklarından tahliye edildi (Marshall, 2023). Benzer bir yerinden edilme eğilimi Tanzanya'daki Maasai topluluğunda da yaşanmaktadır (McCrummen, 2024). Bu tür bir "karbon sömürgeciliği" birçok Afrika ülkesinde yaşanmakta ve kıtadaki yerli halklar ile yerel topluluklar bu tür projelerden giderek daha fazla endişe duymaktadır (Bachram, 2004; Lyons ve Westoby, 2014; Adebayo ve Associated Press, 2024).

Barney (2024, bu sayı), Güney Laos PDR'deki yerleşik endüstriyel odun plantasyonlarının refah üzerindeki etkilerini değerlendirmektedir. Geçim kaynakları ve kaynak mülkiyetindeki değişikliklere odaklanan sonuçlar, bu tür plantasyonların aşağıdaki durumlarda yerel geçim kaynaklarına olumlu katkıda bulunabileceğini göstermektedir:

(i) Çeşitlendirilmiş arazi kullanımları için yeterli arazi ayrıldığında,
(ii) Yerel halk plantasyon istihdamını güvence altına aldığında,
(iii) Resmi ve gayri resmi arazi talepleri için yeterli tazminat sağlandığında ve
(iv) Köy altyapısı ve gelişimine somut katkılar yapıldığında.

Amadu ve Miller (2024, bu sayı), Liberya'nın ayakta kalan ormanlarından ürünlerin toplanması ve işlenmesine dayalı hane halkı düzeyinde gelir üretimine ışık tutmaktadır. Ülkedeki ormanların içinde veya yakınında bulunan tüm haneleri temsil eden anket verilerinden yararlanan yazarlar, hem kereste hem de kereste dışı ürünlerin gelir üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir. Odun dışı orman ürünlerinin (NTFP) odun ürünlerine (115%) kıyasla daha yüksek etkilere (167%) sahip olduğu bulgusu, insan kalkınma hedefleri ile çevresel sürdürülebilirlik hedefleri arasındaki sinerji bulma mücadelesi açısından potansiyel olarak önemli çıkarımlar içermektedir.

Orman ve ağaç tabanlı sistem yönetimi yalnızca etkili sonuçları desteklemekle kalmayıp, aynı zamanda katılımı, cinsiyet duyarlılığını, demokratik karar almayı ve çatışma çözümünü kolaylaştıran yönetişimi, kurumsal düzenlemeleri ve süreçleri içermektedir.

Düşünceler ve İleriye Dönük Yollar

Orman geçim kaynakları araştırmalarındaki eğilimleri ele alan bu makale koleksiyonunun giriş bölümünü kapatırken, başlangıçta yönelttiğimiz temel sorulara dönüyoruz ve 18 makalenin bunlara ne ölçüde yanıt verdiğini değerlendiriyoruz.

Hükümetlerin ormansızlaşmayı durdurmak ve tersine çevirmek için yaptığı yeni mali ve politik taahhütlerin, özellikle yerli halklar ve yerel topluluklar olmak üzere, orman ve ağaç tabanlı ekosistemlerde yaşayanların hakları, geçim kaynakları ve refahı üzerindeki etkileri nelerdir?

Burada toplanan makaleler bu soruya ilişkin önemli yeni kanıtlar ve görüşler sunmaktadır. Örneğin, insan refahı ve geçim kaynakları üzerine odaklanan makaleler, insanların orman ve ağaç ürünlerinden elde ettiği ekonomik ve sağlık yararları ile bu yararların etkili bir şekilde somutlaşabileceği koşullar hakkındaki önceki bulguları desteklemektedir. Ancak bu çalışmalar, sonuçları ormanla ilgili politika taahhütlerine açıkça bağlamadan, ormanlar ile insanların hakları, geçim kaynakları veya refahı arasındaki genel ilişkiyi inceleme eğilimindedir.

Bir orman karbon ödeme projesinin (Jung ve Hajjar, 2023) ve orman plantasyonlarının (Mensah vd., 2024; Barney, 2024) geçim kaynakları ve insan refahı üzerindeki etkilerini inceleyen istisnalar, orman politikasının giderek daha belirgin hale gelen bu alanları için içgörüler sunmaktadır.

Araştırma Öncelikleri ve Politika Önerileri

Bu makale koleksiyonundaki çalışmalar, ormanların rolünü yalnızca iklim değişikliğinin azaltılması ve biyolojik çeşitliliğin korunmasıyla sınırlayan küresel taahhütlerin, yerli halkların ve yerel toplulukların geçim kaynakları ve sosyal refahı üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerine dikkat çekmektedir. Ancak, bu tür küresel politika gündemlerinin süreçleri ve sonuçları daha kapsamlı, çok ölçekli ve derinlemesine değerlendirmelere ihtiyaç duymaktadır.

Gelecekteki araştırmalar, ormana bağımlı insanların geçim kaynaklarını etkileyen politikaların sistemik ve bağlamsal boyutlarını keşfetmeye devam etmelidir. Orman politikalarının sosyal, ekonomik ve çevresel sonuçlarının titiz ve eş zamanlı değerlendirilmesi, daha iyi politika geliştirmek için kritik bir gerekliliktir. Bu tür araştırmalar, deneysel yaklaşımlar, yapay zeka, makine öğrenimi ve diğer yeni teknolojilerle desteklenerek daha kapsamlı ve etkili hale getirilebilir.

Makale: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1389934124001916?via%3Dihub